Selenyumun Yararları, Eksikliği, Fazlalığı ve Daha Fazlası

Günümüzde adı ve etkileri yeni yeni bilinmeye başlayan Selenyum, sağlığınız için çok önemlidir.

Selenyum esansiyel bir mineraldir ve vücudunuz tarafından üretilemez. Bu yüzden besinler yoluyla alınması gerekir.

Sadece küçük miktarlarda gereklidir ancak metabolizmanız ve tiroid fonksiyonunuz da dahil olmak üzere vücudunuzda ki birçok süreçte önemli bir rol oynar.

Bu makalede selenyumun yararları, eksikliği veya fazlalığı ve buna bağlı yan etkileri incelenmiştir.

Selenyum nedir?

Selenyum, bilişsel işlev, sağlıklı bir bağışıklık sistemi ve hem erkek hem de kadınlarda doğurganlık dahil olmak üzere, birçok vücut süreçleri için önemli olan önemli bir eser mineraldir.
Tiroid hormon metabolizmasına ve DNA sentezine katkıda bulunur, oksidatif hasar ve enfeksiyonlara karşı korumaya yardımcı olur.

İnsan dokusunda, çoğunlukla iskelet kasında bulunur.

Diyet kaynakları değişkendir. Brezilya fıstığı, deniz ürünleri,etler, fındık ve yumurtalar iyi birer kaynağıdır. _(33,34,35)

Gıdadaki selenyumun miktarı genellikle gıdanın yetiştirdiği toprak ve suyun selenyum konsantrasyonuna bağlıdır.

Selenyumun İşlevleri ve Yararları

1. Güçlü bir antioksidan görevi görür.

Antioksidanlar, serbest radikallerin neden olduğu hücre hasarını önleyen gıdalardaki bileşiklerdir.

Serbest radikaller günlük olarak vücudunuzda oluşan metabolizma gibi işlemlerin yan ürünleridir. 

Genellikle kötü etkileri vardır, ancak serbest radikallerin sağlığınız için esastır. Vücudunuzu hastalıktan korumak da dahil olmak üzere önemli işlevleri yerine getirirler.

Bununla birlikte, sigara içme, alkol kullanımı ve stres gibi durumlar aşırı serbest radikallere neden olabilir. Bu, sağlıklı hücrelere zarar veren oksidatif strese yol açar. ₍₁₎

Oksidatif stres, kalp hastalığı, Alzheimer ve kanser gibi kronik durumlarla ve ayrıca erken yaşlanma ve inme riski ile ilişkilendirilmiştir. _(2,3,4,5,6)

Selenyum gibi antioksidanlar, serbest radikal sayıları kontrol altında tutarak oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olur. ₍₇₎

Aşırı serbest radikalleri nötralize ederek ve oksidatif stresin neden olduğu zararlardan koruyarak çalışırlar.

Selenyum oksidatif stresle savaşan ve vücudunuzu kalp hastalığı ve kanser gibi kronik durumlardan korumanıza yardımcı olan güçlü bir antioksidandır.

2. Bazı kanser risklerini azaltabilir.

Oksidatif stresi azaltmaya ek olarak, selenyumun bazı kanser risklerini azaltmada yardımcı etkileri olabilir.

Bu durum, selenyumun DNA hasarını ve oksidatif stresi azaltma, bağışıklık sisteminizi güçlendirme ve kanser hücrelerini tahrip etme yeteneğine bağlanmıştır. ₍₈₎

350.000’den fazla kişiyi içeren 69 çalışmanın incelenmesi, kanda yüksek bir selenyum seviyesine sahip olmanın meme, akciğer, kolon ve prostat kanserleri de dahil olmak üzere bazı kanser türlerinde risk ile ilişkili olduğunu buldu. ₍₉₎

Bununla birlikte, bazı araştırmalar selenyumla takviyenin radyasyon tedavisi alan insanlarda yan etkileri azaltabileceğini öne sürmektedir.

• Örneğin, bir çalışma selenyumun oral takviyelerinin servikal ve uterin kanserli kadınlarda genel yaşam kalitesini iyileştirdiğini ve radyasyona bağlı ishali azalttığını buldu. ₍₁₀₎

Yüksek selenyum kan seviyeleri, bazı kanserlere karşı koruma sağlayabilir. Selenyumla takviye etmek, radyasyon tedavisi gören kişilerde yaşam kalitesini yükseltmeye yardımcı olabilir.

3. Kalp hastalıklarına karşı koruyabilir.

Selenyumdan zengin bir diyetle selenyumun seviyelerinin artması kalp hastalığı riskiyle ilişkilendirildiğinden, kalbinizin sağlıklı kalmasına yardımcı olabilir.

• 25 gözlem çalışmasının analizinde kan selenyum seviyelerinde % 50 artış, kalp hastalığı riskinde % 24 azalma ile ilişkilendirilmiştir. ₍₁₁₎

• Ayrıca, kalp hastalığı olan 433.000’den fazla kişiyi içeren 16 kontrollü çalışmanın incelenmesi, selenyumlu takviye almanın inflamatuar belirteç olan C-reaktif protein (CRP) seviyelerini düşürdüğünü göstermiştir. Bununla birlikte, güçlü bir antioksidan olan glutatyon peroksidaz seviyelerini arttırmıştır. ₍₁₂₎

Bu, selenyumun vücudunuzdaki iltihabı ve oksidatif stresi azaltarak kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini gösterir. Oksidatif stres ve inflamasyon ateroskleroz veya arterlerde plak birikimi ile ilişkilendirilmiştir.

Ateroskleroz, felç, kalp krizi ve kalp hastalığı gibi tehlikeli sağlık sorunlarına yol açabilir ₍₁₃₎

Selenyum bakımından zengin yiyecekleri diyetinize dahil etmek, oksidatif stres ve iltihap seviyelerini minimumda tutmak için etkili bir yoldur.

Selenyum, oksidatif stresi kontrol altında tutarak ve kalp hastalığı riskinizi azaltarak kalbinizin sağlıklı kalmasına yardımcı olabilir.

4. Zihinsel düşüşü önlemeye yardımcı olur.

Alzheimer hastalığı hafıza kaybına neden olan, düşünme ve davranışları olumsuz yönde etkileyen yıkıcı bir durumdur. 

Oksidatif stresin, Parkinson, multipl skleroz ve Alzheimer gibi nörolojik hastalıkların hem başlangıcında hem de ilerlemesinde rol oynadığına inanılmaktadır. ₍₁₄₎

Bazı çalışmalar Alzheimer hastalığı olan hastaların kanda selenyum seviyelerinin düşük olduğunu göstermiştir. _(15,16)

Bununla birlikte, bazı çalışmalar hem gıdalardaki hem de takviyelerdeki antioksidanların Alzheimer hastalarında hafızayı geliştirebileceğini bulmuştur. ₍₁₇₎

Küçük bir çalışma, günde bir öğünün selenyum yönünden zengin Brezilya fıstığı ile takviye edilmesinin, hafif bilişsel bozukluğu olan hastalarda sözel akıcılığı ve diğer zihinsel işlevleri iyileştirdiğini buldu. ₍₁₈₎

Dahası, deniz ürünleri ve fındık gibi yüksek selenyumlu yiyecekler bakımından zengin olan Akdeniz diyeti, Alzheimer hastalığına yakalanma riskini düşürür. _(19,20)

Selenyum yönünden zengin bir diyet, Alzheimer hastalığı olan kişilerde zihinsel düşüşün önlenmesine ve hafıza kaybının iyileştirilmesine yardımcı olabilir.

5. Tiroid sağlığı için önemlidir.

Selenyum tiroid bezinizin düzgün çalışması için önemlidir. Aslında, tiroid dokusu insan vücudundaki diğer herhangi bir organdan daha fazla selenyum içerir. ₍₂₁₎

Bu güçlü mineral, tiroidin oksidatif hasara karşı korunmasına yardımcı olur ve tiroid hormonlarının üretiminde önemli bir rol oynar.

Metabolizmanızı düzenleyerek büyüme ve gelişmeyi kontrol ettiği için sağlıklı bir tiroid bezi önemlidir. ₍₂₂₎

Selenyumun eksikliği, bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırdığı bir tür hipotiroidizm olan Hashimoto tiroiditi gibi tiroid koşullarıyla ilişkilendirilmiştir.

• 6.000’den fazla kişiyi içeren gözlemsel bir çalışma, selenyumun düşük seviyelerinin, otoimmün tiroidit ve hipotiroidizm riskinde artış ile ilişkili olduğunu bulmuştur. ₍₂₃₎

Ek olarak, bazı çalışmalar selenyumla takviyenin Hashimoto hastalığı olan insanlara fayda sağlayabileceğini göstermiştir.

• Bir gözden geçirme, üç ay boyunca günlük selenyum takviyesi almanın daha düşük tiroid antikorları ile sonuçlandığı sonucuna varmıştır. Aynı zamanda Hashimoto hastalığı olanlarda ruh hali ve genel iyilik halinde iyileşmelere yol açmıştır. ₍₂₄₎

Selenyum tiroid bezini oksidatif strese karşı korur ve tiroid hormonu üretimi için gereklidir. Hashimoto hastalığına ve diğer tiroid hastalığına sahip insanlara yardım edebilir, ancak daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

6. Bağışıklık sisteminizi güçlendirir.

Bağışıklık sisteminiz, potansiyel tehditleri tanımlayarak ve bunlarla savaşarak vücudunuzu sağlıklı tutar. Bunlar bakteri, virüs ve parazitleri içerir.

Selenyum, bağışıklık sisteminizin sağlığında önemli bir rol oynar. Bu antioksidan vücudunuzdaki oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olur, bu da iltihabı azaltır ve bağışıklığı arttırır.

Çalışmalar, selenyumun kan seviyelerinin artmasının, bağışıklık tepkisi ile ilişkili olduğunu göstermiştir.

Öte yandan, eksikliğin immün hücre fonksiyonuna zarar verdiği ve daha yavaş bir immün tepkiye yol açabileceği gösterilmiştir. ₍₂₅₎

Çalışmalar, HIV’li kişilerde artan ölüm ve hastalık ilerlemesi riskini de beraberinde getirmiş olan eksiklik ile ilişkiliyken, takviyelerin daha az hastaneye yatmaya ve bu hastalarda semptomlarda iyileşmeye yol açtığı gösterilmiştir. ₍₂₆₎

Bununla birlikte, selenyumla takviye, grip, tüberküloz ve hepatit C hastalarında bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olabilir. ₍₂₇₎

Selenyum, bağışıklık sisteminizin sağlığı ve düzgün çalışması için çok önemlidir. Selenyum seviyelerinin yüksek olması, HIV, grip, tüberküloz ve hepatit C’li kişilerin bağışıklık sistemlerinin güçlendirilmesine yardımcı olabilir.

7. Astım semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir.

Astım, akciğerlerin içine ve dışına hava taşıyan havayollarını etkileyen kronik bir hastalıktır.

Bu durumda solunum yolları iltihaplanır ve daralmaya başlar; hırıltı, nefes darlığı, göğüste sıkışma ve öksürük gibi semptomlara neden olur. ₍₂₈₎

Astım, vücutta artan oksidatif stres ve inflamasyon düzeyleriyle ilişkilendirilmiştir. ₍₂₉₎

Selenyumun iltihabı azaltma kabiliyeti nedeniyle, bazı çalışmalar bu mineralin astımla ilişkili semptomları azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir.

Araştırmalar astımı olan kişilerin kanda selenyum seviyelerinin düşük olduğunu gösteriyor.

Aslında, bir çalışmada, kan selenyum düzeyi yüksek olan astımlı hastaların, düzeyi düşük olanlara göre daha iyi akciğer işlevi olduğu gösterilmiştir. ₍₃₀₎

Selenyum takviyeleri, astımla ilişkili semptomların azaltılmasına da yardımcı olabilir.

Örneğin, bir çalışma, astım hastalarına günde 200 mcg selenyum vermenin, semptomları kontrol etmek için kullanılan kortikosteroid ilaçlarının kullanımlarını azalttığını buldu. ₍₃₁₎

Selenyum, vücuttaki iltihabı azaltma kabiliyeti nedeniyle astımı olan kişiler için faydalı olabilir. Ancak, daha fazla araştırmaya ihtiyaç var. ₍₃₂₎

Selenyum Eksikliği, Belirti ve Bulguları

Selenyum eksikliği bir dizi belirtiye neden olabilir. En yaygın olanları:

• Erkeklerde ve kadınlarda kısırlık,
• Kas Güçsüzlüğü,
• Yorgunluk,
• Zihinsel sis,
• Saç kaybı,
• Zayıf bağışıklık sistemi

Toprakta selenyumun düşük olduğu bir bölgede yaşamanın yanı sıra, aşağıdakiler de yaşadığınız yerden bağımsız olarak bu mineralin eksik riskinizi artırabilir:

• diyaliz tedavisi,
• HIV hastaları,
• Crohn hastalığı gibi sindirim bozukluğu olanlar,

Bunların her biri, diyetinizle yeterince selenyum alsanız bile, vücudunuzda selenyumun emilimini etkileyebilir.

Yeterli selenyum seviyeleri, özellikle aşağıdakiler gibi bazı gruplar için önemlidir:

• Graves hastalığı gibi tiroid hastalıkları olanlar,
• Tiroid nodülleri olanlar,
• Kanser hastaları,
• Bağışıklık sistemi zayıflamış olanlar,
• Hamileler

Selenyumun eksikliğini doktorların teşhis etmesi zor olabilir. Bunun nedeni, yaygın olarak test edebilecek bir test olmamasıdır. Bazı durumlarda, doktorunuz glutatyon peroksidaz seviyenizi ölçebilir. Bu, çalışması için selenyum gerektiren bir enzimdir ve seviyesi düşükse, yeterli selenyumunuz olmayabilir.

Selenyum Fazlalığı, Yan Etkileri ve Etkileşimleri

Selenyum sağlık için gerekli olsa da, çok fazla almak tehlikeli olabilir. Aslında, selenyumu yüksek dozlarda tüketmek toksik ve hatta ölümcül olabilir.

Selenyumun toksisitesi nadir olmakla birlikte, günde 55 mcg önerilen miktara yakın kalmak ve asla günlük 400 mcg tolere edilebilir üst sınırı aşmamak önemlidir. ₍₃₆₎

Selenyum toksisitesinin işaretleri şunlardır:

• Saç kaybı,
• Baş dönmesi,
• Mide bulantısı,
• Kusma,
• Yüz kızarması,
• Titreme,
• Kas ağrısı,

Ağır vakalarda, akut selenyum toksisitesi ciddi bağırsak ve nörolojik semptomlara, kalp krizine, böbrek yetmezliğine ve ölüme neden olabilir. ₍₃₇₎

Önerilen Günlük Selenyum Dozu

* Food and Nutrition Board, Institute of Medicine, National Academies göre yetişkinler için günlük önerilen selenyum minerali alım değeri 55 mcg olarak belirlenmiştir

** T.C. Tarım,Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı‘na göre yetişkinler için selenyum minerali günlük referans alım değeri 55 mcg olarak belirlenmiştir.

Imucore24, içeriğinde (10ml’sinde) 55 mcg Selenyum desteği ile günlük ihtiyacınızın % 100 ünü karşılayarak, beslenme programınıza güçlü bir katkıda bulunur. (**)

Kanıta dayalı 37 ayrı kaynaktan derlenmiştir.

1. Int J Biomed Sci. 2008 Jun / Free Radicals, Antioxidants in Disease and Health / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3614697/
2. Oxid Med Cell Longev. 2009 / Oxidative stress as a mediator of cardiovascular disease / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2835914/
3. Antioxid Redox Signal. 2006 Nov-Dec / DNA oxidation in Alzheimer's disease. / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17034348
4. The Role of Oxidative Stress in Carcinogenesis / https://www.annualreviews.org/doi/full/10.1146/annurev.pharmtox.44.101802.121851
5. J Signal Transduct./ Oxidative Stress, Mitochondrial Dysfunction, and Aging / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3184498/
6. Antioxidants (Basel). 2014 Sep / Oxidative Stress and the Use of Antioxidants in Stroke / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4665418/
7. Am Heart J. 2008 Dec /Selenium supplementation improves antioxidant capacity in vitro and in vivo in patients with coronary artery disease The SElenium Therapy in Coronary Artery disease Patients (SETCAP) Study./ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19033020
8. Radiat Oncol. 2014; 9: 125./ Updates on clinical studies of selenium supplementation in radiotherapy / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4073179/
9. Sci Rep. 2016 /Selenium Exposure and Cancer Risk: an Updated Meta-analysis and Meta-regression / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4726178/
10. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2010 Nov 1 / Multicenter, phase 3 trial comparing selenium supplementation with observation in gynecologic radiation oncology./ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20133068/
11. Am J Clin Nutr. 2006 Oct / Selenium and coronary heart disease: a meta-analysis./ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17023702
12. J Trace Elem Med Biol. 2017 Dec / The effect of selenium supplementation on coronary heart disease: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials./ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28965605
13. Atherosclerosis / https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/atherosclerosis
14. Front Aging Neurosci. 2014 / Nutritional status, oxidative stress and dementia: the role of selenium in Alzheimer's disease / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4147716/
15. Biometals. 2014 Jun / Homeostasis of metals in the progression of Alzheimer's disease./ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24668390
16. Lower brain and blood nutrient status in Alzheimer's disease: Results from meta-analyses / https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352873717300409
17. Am J Clin Nutr. 2011 Sep / French adults' cognitive performance after daily supplementation with antioxidant vitamins and minerals at nutritional doses: a post hoc analysis of the Supplementation in Vitamins and Mineral Antioxidants (SU.VI.MAX) trial./ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21775560
18. Effects of Brazil nut consumption on selenium status and cognitive performance in older adults with mild cognitive impairment: a randomized controlled pilot trial / https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00394-014-0829-2
19. Arch Neurol. 2006 Dec / Mediterranean diet, Alzheimer disease, and vascular mediation./ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17030648
20. Adherence to a Mediterranean-Style Diet and Effects on Cognition in Adults: A Qualitative Evaluation and Systematic Review of Longitudinal and Prospective Trials / https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnut.2016.00022/full
21. Int J Endocrinol. 2017 / Selenium and Thyroid Disease: From Pathophysiology to Treatment / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5307254/
22. How does the thyroid gland work?/ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279388/
23. Low Population Selenium Status Is Associated With Increased Prevalence of Thyroid Disease / https://academic.oup.com/jcem/article/100/11/4037/2836081
24. Selenium Supplementation in the Treatment of Hashimoto's Thyroiditis: A Systematic Review and a Meta-analysis / https://www.liebertpub.com/doi/abs/10.1089/thy.2009.0351
25. Mol Nutr Food Res / The influence of selenium on immune responses / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3723386/
26. Nutr Rev / The Role of Selenium in HIV Infection / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3066516/
27. Adv Nutr. 2015 Jan / Dietary Selenium in Adjuvant Therapy of Viral and Bacterial Infections / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4288282/
28. Asthma / https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/asthma
29. Mol Aspects Med / Selenium and asthma / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3246085/
30. Ann Clin Biochem. 2011 Jul / Role of certain trace minerals in oxidative stress, inflammation, CD4/CD8 lymphocyte ratios and lung function in asthmatic patients./ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21546427/
31. Bratisl Lek Listy. 2002 / Decreased consumption of corticosteroids after selenium supplementation in corticoid-dependent asthmatics./ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12061082
32. Cochrane Database Syst Rev. 2004 / Selenium supplementation for asthma./ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15106206
33. https://fdc.nal.usda.gov/index.html
34. Dietary Supplement Label Database / https://www.dsld.nlm.nih.gov/dsld/dailyvalue.jsp
35. Natural variation of selenium in Brazil nuts and soils from the Amazon region / https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0045653517313711
36. Selenium-Fact Sheet for Health Professionals / https://ods.od.nih.gov/factsheets/Selenium-HealthProfessional/
37. Selenium neurotoxicity in humans: Bridging laboratory and epidemiologic studies / https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378427413014227