İyot : Yararları, Eksikliği, Fazlalığı ve Daha Fazlası

İyodin olarak da adlandırılan iyot, tüm dünya üzerinde toprak ve okyanus sularında doğal olarak bulunan bir mineral türüdür. Pek çok tuzlu su ve bitki bazlı yiyecekler iyodin içerir ve bu mineral en çok tuzda bulunur .

Diyette yeterince iyodin almak önemlidir. Hormonları, fetal gelişimi ve daha fazlasını düzenler.

İyot seviyeniz düşükse doktorunuz takviye önerebilir. 

Bu makalede iyotun yararları, eksikliği veya fazlalığı ve buna bağlı yan etkileri incelenmiştir.

İyot nedir?

İyot esansiyel bir mineraldir, yani vücudunuzun düzgün çalışması için ihtiyaç duyar ve kendi başınıza üretemezsiniz. Onu gıdalar yoluyla veya takviye olarak almanız gerekir. Gıdalarda bulunur, ancak yeterli miktarda değildir. Çoğu insan, bol miktarda diyet dozu almak için düzenli olarak iyotla zenginleştirilmiş tuz kullanmalıdır.

İyotlu tuz, bu mineralin ana kaynağıdır. Ek olarak, iyot bir iz elementtir, yani vücudun dokusunun nispeten küçük bir yüzdesini içerir.

Eksikliği, düşük tiroid hormon seviyelerine neden olur ve bu da hipotiroidizm ile sonuçlanabilir . Bu nadir bir problemdir, ancak bebeklerde ve çok küçük çocuklarda ortaya çıkabilir. İyodin eksikliği, dünyanın birçok yerinde bilişsel ve gelişimsel yetersizliğin önlenebilir başlıca nedenleri arasındadır. Ayrıca, tiroid hormonu üretiminin yanı sıra fiziksel fonksiyonlarda da rol oynayabilir, ancak kanıtlar tam olarak açık değildir.

İyotun İşlevleri ve Yararları

Vücut, iyot minerali kullanarak tiroid hormonu üretir. Vücudunuzdaki iyodun yüzde 60’ı tiroid hormonunda bulunur. Bu sayede metabolizmanız korunur. Tiroid hormonu, üreme sisteminin gelişimi, normal işleyişi ve çocukların beyinlerinin olgunlaşabilmesi için gereklidir. Tiroksin ve triodotironin adlı iki hormon üretiminde önemli rolü olan iyodin, vücudun kalori yakarak enerji seviyesini koruma şeklinin düzenlenmesinden sorumludur.

Ayrıca vücuttaki diğer hormonların üretilmesine de katkı verir. Bağışıklık sisteminin uygun biçimde işlev görmesi için iyota ihtiyaç vardır.

İyodun yararlarından bazıları şunlardır;

• Vücudun kalsiyum ve fosfor kullanımına yardımcı olur.
• Saç, tırnak, cilt ve kemiklerin sağlıklı olmasını sağlar.
• Vücudun gıda ve enerji kullanımını düzenlemesine yardımcı olur.
• Antibakteriyel, antiparazit, antiviral ve antikanser özellikleri vardır.
• Fibrokistik meme rahatsızlıkları ve yumurtalık kistlerinin tedavisinde kullanılır.
• Radyoaktif-iyot, tiroid bezi hastalıkları başta olmak üzere bazı hastalıkların teşhis ve tedavisinde kullanılır.
• İyot-florür; kurşun, cıva ve bazı biyolojik ve kimyasal toksinleri temizler.

TEMEL KULLANIM ALANLARI

1. Metabolizma hızının kontrolü:

Optimal enerji düzeyi: İyot tiroid bezlerinin çalışmasını etkilediği için, vücudun bazal metabolik hızının kontrolünden doğrudan sorumludur. Metabolizma hızının belirli bir seviyede olması, vücudunuzun organ sistemlerinin ve biyokimyasal süreçlerinin verimliliğini sağlar. Uyku döngüsü, besin öğelerinin emilimi ve gıdaların kullanılabilir enerjiye dönüştürülmesi de buna dahildir. Tiroksin ve triiyodutironin gibi hormonlar kan basıncı, kalp hızı, vücut sıcaklığı ve vücut ağırlığı üzerinde etkilidir. Vücudun bazal metabolizma hızının [BMR] (Basal Metabolic Rate) sürdürülmesi için vücudun bu hormonlara gereksinimi vardır. Protein sentezinde de rol oynarlar.

2. Kanserden korunma:

Meme kanserinin önlenmesi: İyot, kanserli hücrelerin kendi kendini öldürmesi demek olan apoptoz (planlı hücre ölümü) teşvik eder. Mutasyona uğramış hücrelerin yok edilmesine yardımcı olurken sağlıklı hücrelere zarar vermez. İyottan zengin gıdaların meme tümörü gelişmesini baskıladığını gösteren kanıtlar vardır. Ayrıca Japonya gibi iyottan zengin beslenen ülkelerde kadınlar bol miktarda yosun ve deniz ürünü tükettiklerinden meme kanseri oranlarının düşük olması bu varsayımı desteklemektedir.

3. Detoks özelliği:

İyot vücuttan kurşun, civa gibi ağır metallerin ve başka biyolojik toksinlerin atılmasını sağlayabilir. İyodun meme bezlerinin sağlığı, midede yerleşen gastrit ve mide kanseri nedeni H. pylori bakterisine karşı antibakteriyel etki göstermesi, antioksidan etkileri gibi tiroid dışı birçok yararı vardır.

4. Bağışıklık sistemi:

İyot bağışıklığı destekler. Serbest hidroksil radikallerini yakalar. Antioksidan aktiviteyi uyararak ve artırarak kanser ve kalp hastalığı gibi kronik hastalıklara karşı korunmayı sağlar. Beyin hücrelerini, hücre zarındaki yağ asitlerine serbest radikallerin bağlanmasını önleyerek onları oksitlenme hasarına karşı koruduğu gösterilmiştir.

5. Cilt, saç ve diş sağlığı:

Kuru, tahriş olmuş, pullanan ve enflamasyonlu bir cilt yapısı iyot eksikliğinin sık rastlanan bir belirtisidir. İyodin parlak bir cilt, canlı saçlar ve sağlıklı dişler için önem taşıyan bir eser mineraldir. Eksikliği saç dökülmesi nedenidir.

6. Büyüme ve Gelişme:

Bebeklikte ve büyüme çağında yeterli iyot alınmaması veya hamilelerdeki iyodin eksikliği önemli bir büyüme-gelişme geriliği nedenidir. Eksikliğinin aşırı olması kretinizm denen ağır bir gerilik tablosuna neden olur. Bu noksanlıkların önlenmesi için hamilelerde ve büyüme çağında iyodin desteği önemli bir konudur.

İyot Eksikliği, Belirti ve Bulguları

Hamilelik ve erken çocukluk döneminde iyot eksikliği gelişimsel sorunlara neden olabilir, ancak bu gelişmiş ülkelerde nadir görülür.

Düşük bir iyodin alımı, tiroid uyarıcı hormonun (TSH) artmış bir değerlerine yol açabilir.

TSH artarsa, tiroid iyodin ihtiyacını dengelemek için kandan daha fazla iyot alır. Bu, günlük iyot seviyeleri 100 mcg’nin altına düşerse gerçekleşebilir.

Eğer iyodin alımı günde 10 ila 20 mcg’nin altına düşerse, tiroid yeteri kadar iyodin elde edemez ve hipotiroidi, boyun bölgesinde gözle görülür bir guatr işareti ile birlikte görünür bir şişlik olabilir.

Hamilelik durumlarında, fetüsün zihinsel, fiziksel ve nörolojik gelişimi üzerinde ciddi bir etkisi olabilir.

Çocuklarda, iyot eksikliği zayıf bilişe neden olabilir. Tedavi edilmezse, zihinsel engellere yol açabilir.

Guatr haricinde, hipotiroidizm aşağıdaki belirtilere sahip olabilir:

• Yorgunluk , depresyon ve unutkanlık,
• Zayıf ve dökülen saçlar,
• Kuru cilt,
• Kilo almak,
• Soğuk intoleransı,
• Kabızlık,

Büyük bir guatr , yutma veya nefes almada zorluklara yol açabilir .

İyot eksikliği sadece idrar testleri ile teşhis edilebilir.

Dünya genelinde, iyodin eksikliğinin giderilmesinin beyindeki hasar veya gelişimsel gecikmenin en önlenebilir nedeni olduğu söylenmektedir.

İyot Fazlalığı, Yan Etkileri ve Etkileşimleri

İyodin, tiroid üzerinde karmaşık bir etkiye sahiptir. Hem çok fazla hem de çok az iyodin guatr ve diğer tiroid problemlerine yol açabilir. Bu nedenle, iyodin takviyesi almadan önce bir doktorla konuşmak önemlidir.

Aşırı iyot tüketimi, tiroid disfonksiyonu ve guatr dahil olmak üzere eksikliği ile benzer semptomlara neden olabilir.

Fazlası tiroidit ve tiroid papiller kanserine yol açabilir .

Çok yüksek seviyelerde iyodin zehirlenmesi şunlara neden olabilir:

• Ağız, boğaz ve mide yanması
  ateş,
• Karın ağrısı, bulantı, kusma ve ishal,
• Zayıf nabız,
• Koma,

İyot takviyeleri, bazı ilaçlar ile etkileşime girebilir.

Bunlardan bazıları;

• Ek iyodin hipertiroidizm ilaçları hipotiroidizme yol açabilir,
• Anjiyotensin-dönüştüren enzim (ACE) inhibitörleri, çünkü ek potasyum iyodin, hiperkalemi riskini veya yüksek kan potasyum seviyelerini artırabilir.
• Potasyum koruyucu diüretikler, çünkü hiperkalemi ilave potasyum iyodürden kaynaklanabilir.
• Warfarin ve diğer kan sulandırıcılar, iyodin etkinliğini azaltabilir.
• Amiodaron, çünkü bu ilaçla iyot takviyesi almak, vücutta tehlikeli derecede yüksek iyot seviyelerine neden olabilir.

Önerilen Günlük İyot Dozu

* Food and Nutrition Board, Institute of Medicine, National Academies göre yetişkinlerde önerilen günlük iyot minerali alım değeri 150 mcg olarak belirlenmiştir.

** T.C. Tarım,Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı‘na göre yetişkinler için iyot minerali günlük referans alım değeri 150 mcg olarak belirlenmiştir.

Sonuç

İyodin önemli bir besindir. İyotlu tuz, deniz ürünleri ve bazı sebzeleri beslenme programlarına dahil eden insanlar günlük gereksinimlerini kolaylıkla karşılayabilirler.

Bazı durumlarda, eksikliği riskinizi azaltmaya yardımcı olmak veya zayıflatıcı tiroid veya guatr gibi belirli tıbbi durumların tedavisi için iyot takviyesine ihtiyacınız olabilir.

Özel iyodin gereksinimleriniz için doktorunuzla konuşun.

Imucore24, içeriğinde (10ml’sinde) 150 mcg İyot desteği ile günlük ihtiyacınızın % 100 ünü karşılayarak, beslenme programınıza güçlü bir katkıda bulunur.  (**)

Kanıta dayalı 17 ayrı kaynaktan derlenmiştir.

1. Anees M, et al. (2015). Effect of maternal iodine supplementation on thyroid function and birth outcome in goiter endemic areas./ www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25629792
2. Backer H, et al. (2000). Use of iodine for water disinfection: Iodine toxicity and maximum recommended dose./ www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10964787
3. Curtis R. (1999). OA guide to water purification./ www.princeton.edu/~oa/manual/water.shtml
4. Dreger S, et al. (2015). The effects of iodine blocking following nuclear accidents on thyroid cancer, hypothyroidism, and benign thyroid nodules: Design of a systematic review./ www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4588908/
5. Higdon J, et al. (2015). Iodine./ www.lpi.oregonstate.edu/mic/minerals/iodine
6. Iodine. (2016)./ www.ods.od.nih.gov/factsheets/Iodine-Consumer/
7. Iodine deficiency. (n.d.)./ www.thyroid.org/iodine-deficiency/
8. Leung AM, et al. (2014). Consequences of excess iodine./ www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3976240/
9. Mayo Clinic Staff. (2018). Goiter./ www.mayoclinic.org/diseases-conditions/goiter/symptoms-causes/syc-20351829
10. Monahan M, et al. iyot(2015). Costs and benefits of iodine supplementation for pregnant women in a mildly to moderately iodine-deficient population: A modelling analysis./ www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26268911
11. Pearce EN. (2014). Iron deficiency in children./ www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25231449
12. Potassium iodide (KI). (2018). / www.emergency.cdc.gov/radiation/ki.asp
13. Radioactive iodine (radioiodine) therapy for thyroid cancer. (2016)./ www.cancer.org/cancer/thyroid-cancer/treating/radioactive-iodine.html
14. Tenpenny KE, et al. (2009). Evidence of endemic goiter and iodine deficiency in the mountains of Haiti./ www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19454392
15. Use of potassium iodide during radiological emergencies: Information for the public. (n.d.)./ www.health.ny.gov/environmental/radiological/potassium_iodide/information_for_the_public.htm
16. Vermeulen H, et al. (2010). Benefit and harm of iodine in wound care: A systematic review. DOI: / www.10.1016/j.jhin.2010.04.026
17. Where do we get iodine from? (n.d.)./ www.ign.org/4-where-do-we-get-iodine-from.htm