Bakır’ın (Cu) Yararları, Eksikliği, Fazlalığı ve Daha Fazlası

Bakır bileşikleri, M.Ö. 400 yıllarına kadar çeşitli hastalıkları erken tedavi etmek için Hipokrat tarafından verilen bir reçeteydi.

Bazıları bakırın binlerce yıl öncesine kadar iz mineral takviyesi olarak kullanılan ilk metal olabileceğini söylüyor.

Daha yakın zamanlarda çeşitli geleneksel tıp okullarında sağlığı teşvik eden bir madde olarak kullanıldı. Örneğin, Güney Afrika geleneksel tıbbının ağrıları, iltihapları, deri döküntüleri ve hatta bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklar için bakır sülfat kullandığı bilinmektedir.

Bazı Ayurveda tıbbı uygulayıcıları, sağlığı iyileştirmek ve üç doshasın hepsini dengelemek için sabah ilk iş olarak bakır kapta bir gece boyunca depolanan içme suyunu önermektedir.

Bu makalede bakırın sağlığa etkileri, fazlalığı ve eksikliğine bağlı yan etkileri ve daha fazlası incelenmiştir.

Bakır nedir?

Bakır minerali, vücudunuzun küçük miktarlarda ihtiyaç duyduğu, sağlığınızı korumada ve geliştirmede birçok rolü olan önemli bir mineraldir.

Sağlıklı bir metabolizmanın korunmasına yardımcı olur, güçlü ve sağlıklı kemikleri destekler ve sinir sisteminizin düzgün çalışmasını sağlar.

Eksikliği nadir görülürken, olası eksiklik belirtileri başka tıbbi durumların belirtileri ile benzerlik gösterebilir. Bu durum, doktorların teşhisini zorlaştırabilir. 

Yeterince tüketmemek, sonunda tehlikeli olabilecek bir eksikliğe yol açabilir. 

Ayrıca kolesterollerin işlenmesi, bağışıklık sisteminizin düzgün çalışması ve rahimdeki bebeklerin büyümesi ve gelişmesinde rol oynar. ₍₁₎

Sadece küçük miktarlarda gerekli olmasına rağmen önemli ve alınması zorunlu esansiyel bir mineraldir. Yani onu gıdalardan almanız gerekir, çünkü vücudunuz kendi kendine üretemez.

Yetişkinlerin günde 900 mcg bakır alması önerilir. Ancak, hamileyseniz veya emziriyorsanız, biraz daha fazla almalısınız, sırasıyla günde 1 mg veya 1,3 mg.

Bakır’ın İşlevleri ve Yararları

Bakır, vücut içindeki en yaygın üçüncü mineraldir, ancak vücut kendiliğinden oluşturamaz. Elde etmenin ana yolu, belirli yiyecekleri yemektir. Çoğunlukla karaciğerde, böbreklerde, kalpte ve insan ve hayvanların beyninde bulunur.

Bakırın, aşağıdakiler dahil, insan sağlığı üzerinde büyük etkileri olan faydaları vardır;

1. Sağlıklı Bir Metabolizmayı Destekler.

Bakır minerali, sağlıklı bir metabolizmanın korunmasında hayati bir rol oynamaktadır, çünkü birçok kritik enzimlerin düzgün çalışmasını sağlar. ₍₂₎ Metabolizmamızı sorunsuz bir şekilde devam ettirmek için çeşitli organlarımızda enzimatik reaksiyonlara ihtiyaç vardır. Bu durum, sinirlerin birbirleriyle iletişim kurmasına izin veren bakır enzimlerinin, kalp, beyin ve karaciğer de dahil olmak üzere en yüksek metabolik aktiviteye sahip vücut dokularında özellikle bol olmasının bir nedenidir.

Sinir sistemi, kardiyovasküler sistem, sindirim sistemi ve vücudun hemen hemen her parçası için metabolik süreçler üzerindeki etkisinden dolayı önemlidir. Vücudun yakıt kaynağı olan adenozin trifosfatın (ATP) sentezi için esastır. Bu nedenle eksikliği, halsiz bir metabolizmaya, düşük enerjiye ve diğer zayıf metabolik sağlık belirtilerine neden olabilir.

2. Vücuda Enerji Verir.

ATP, vücudun tükettiği yakıt ve ana enerji kaynağıdır. Hücrelerin mitokondrilerinde oluşturulur ve ATP üretiminin ₍₃₎ uygun şekilde gerçekleşmesi için bakır gereklidir. 

Moleküler oksijenin suya indirgenmesinde katalizör görevi görür, bu ATP’nin oluşumu sırasında meydana gelen kimyasal reaksiyondur.

Ayrıca kandaki demiri serbest bırakarak, proteinin vücuda daha uygun hale gelmesini ve daha iyi kullanılmasını sağlar. ATP ve protein metabolizmasını ₍₄₎ etkilemesi, vücut kaslarını, eklemlerini ve dokusunu genel olarak iyileştirmek için önemlidir. Yüksek enerji seviyelerini korumak için de hayati öneme sahiptir.

3. Uygun Beyin Fonksiyonu İçin Gereklidir.

Çalışmalara göre bakır, nörotransmitter dopaminide içeren bazı önemli beyin yollarını etkiler. Vücudunuzun sahip olduğu enerjiyi sürdürebilmesi, mutlu bir ruh hali ve görünüm sağlamanız ve odaklanma için dopamine ihtiyacı var. İnsanlarda oluşan bakır eksikliği, dopamin seviyelerinde düşüş ile ilişkilidir. ₍₅₎

Vücutta yeterli miktarda mevcut değilse, düşük metabolik aktivite, yorgunluk, konsantrasyon bozukluğu, kötü bir ruh hali ve daha fazlası gibi bakır eksikliği belirtileri ortaya çıkabilir.

4. Sağlıklı Sinir Sistemini Korur.

Bakırın bir başka faydası da sinirleri saran dış tabaka olan miyelin kılıfının korunmasına yardımcı olmasıdır. ₍₆₎ Bakırın düşünce süreçlerini uyardığı ve bilişsel işlevlere yardımcı olduğu bilinmektedir. ₍₇₎ Beyin uyarıcısı gibi davranır, çünkü beyindeki nöronları ateşleyen belirli taşıyıcı proteinlerin işlemlerini etkiler.

Sinir yollarının tamamen gelişmesini, yaratıcılığı, karar vermeyi, belleği, iletişimi ve sağlıklı bir sinir sistemi ve nörotransmitter sinyalleşmesine dayanan diğer önemli bilişsel işlevlerin geliştirilmesini sağlar.

5. Sağlıklı bir İskelet Yapısı Oluşturmaya ve Korunmasına Yardımcı Olur.

Bakır, bağ dokusu ve kaslara ek olarak kemik büyümesinde de önemli bir rol oynar. Eksikliğinde, kırılma eğilimi gösteren ve tamamen gelişmeyen kırılgan kemikler, osteoporoz , kas güçsüzlüğü, zayıf eklemler ve daha fazlası ortaya çıkabilir. Bakır, çinko, manganez, magnezyum ve kalsiyum gibi diğer besinlerle birlikte, sağlıklı kemikler için esastır .

Birçok klinik çalışma , bakır, manganez, çinko ve kalsiyumun birlikte alınmasının kemik kaybını önlemede tek başına bir kalsiyum takviyesi almaktan daha etkili göründüğünü göstermektedir. ₍₈₎

6. Tiroid Aktivitesini Dengelemeye Yardımcı Olur.

Uygun tiroid işlevi için bakır gereklidir, çünkü tiroid aktivitesini dengelemek, hipotiroidizm veya hipertiroidizmi önlemek için gereken selenyum ve çinko gibi diğer iz mineralleriyle çalışır. ₍₉₎ Bu eser mineraller arasındaki ilişkilerin karmaşık olduğuna inanılmaktadır, çünkü birinin yükselmesi diğerleri tarafından dengelenmelidir.

Bu önemli minerallerden herhangi biri vücutta çok fazla mevcut olduğunda veya bir eksiklik olduğunda, tiroid sorunları belirebilir. Bu durum, yorgunluk, kilo alımı veya kaybı, vücut ısısı, iştahtaki değişiklikler ve diğer istenmeyen semptomlara neden olabilir.

7. Anemi veya Düşük Demir Seviyelerini Önler.

Bakır ve demir, hemoglobin ve kırmızı kan hücrelerinin sentezinde birlikte çalışır. Çalışmalara göre bakır, demirin bağırsak sisteminden emiliminde rol oynar. ₍₁₀₎ Aynı zamanda demirin, öncelikle depolandığı karaciğere salınmasına yardımcı olur.

Besin kaynaklarından veya takviyeler yoluyla alınan demir kırmızı kan hücreleri oluşturmak için kullanılır. Eksikliği ortaya çıktığında, demir seviyeleri çok düşebilir ve anemi gelişebilir. Bu, yorgunluk, kas ağrıları, sindirim problemleri ve bozulmuş beyin fonksiyonu gibi anemi semptomlarına neden olur.

8. Sağlıklı Saç, Cilt ve Gözler İçin Gereklidir.

Vücut, cildin, saçların ve gözlerin doğal pigmentini ve dokusunu oluşturmak için yeterli miktarda bakıra ihtiyaç duyar. Bakır, cilde, saça ve gözlere renk veren bir pigment olan melanin gelişiminde rol oynar.

Melaninin vücutta oluşması için, tirozinaz adı verilen enzimi oluşturmaya yardımcı olan bakır gerekir. Tirozinaz, melaninin gelişmesine izin verir.

Ayrıca kolajen üretimini destekler. Kollajen cildin genç görünümünü ve esnekliğini korumaktan sorumlu olan maddedir. Ek olarak, cildin esnekliğini sağlam tutan, cildin bağ dokusunda bulunan bir madde olan elastin üretiminde rol oynar.

Bakır, saçın griye dönmemesi için de önemlidir. Eksikliği gri saçlara neden olan bir durumdur. 2012 yılında yayınlanan bir çalışmada, saçları erken dönemde gri renge dönüşen 20 yaşın altındaki insanlarda kanda, bakır, çinko ve demir düzeylerine bakılmıştır. Araştırmacılar, bakırın düşük serum seviyelerinin, saçların erken gri renginde önemli bir rol oynayabileceği sonucuna varmıştır. ₍₁₁₎

Bakır Eksikliği, Belirti ve Bulguları

Yetişkin erkekler ve kadınlar için önerilen miktarı (RDA) günde 900 mikrogramdır (veya günde 0.9 miligram).

Gelişmiş ülkelerde yaşayan yetişkinlerin çoğu, diyet, takviyeler ve bakır borulardan içme suyu kullanma yoluyla uygun miktarda bakır almaktadır. Genel bir kalori eksikliği ve bakırca zengin gıdaların bulunmadığı malnütrisyonlu popülasyonlarda bakır eksikliği çok daha yaygındır.

Eksikliği edinilmiş veya kalıtsal olabilir. ₍₆₎ Nedenleri yetersiz beslenme , emilim bozukluğu veya aşırı çinko alımı olabilir. Bakırın emilimi, aynı zamanda , genellikle takviyelerden gelen çok yüksek demir alımlarından da bozulabilir. ₍₁₂₎

Bazen Crohn hastalığı gibi besin emilimini bozan ciddi sindirim rahatsızlıklarından muzdarip insanlarda da eksikliğine rastlanabilir. Diğer nedenler arasında ciddi bir çocukluk protein eksikliği, inatçı infantil diyare (genellikle sütle sınırlı bir diyetle ilişkili) veya gastrik cerrahi (burada B12 vitamini eksikliği de mevcut olabilir) sayılabilir.

Oral kontraseptiflerin uzun süreli kullanımının bakır dengesini bozduğu ve bunun da bakırın aşırı yüksek veya düşük seviyeleri ile sonuçlandığı bilinmektedir .

Bazı bakır eksikliği belirtileri şunlardır: ₍₁₃₎
• Anemi
• Kemik anomalileri
• osteoporoz
• Bakır eksikliği nöropati ₍₁₄₎
• Nötrofiller (nötropeni) olarak bilinen az sayıda beyaz kan hücresi
• Enfeksiyona karşı artan duyarlılık
• Bozulmuş büyüme
• Normalden daha az pigmente sahip saç / saçın erken grileşmesi
• Cilt solgunluğu
• Nörolojik semptomlar
Kan testi, edinilmiş bir bakır eksikliğinin olup olmadığını belirleyebilir. Test, bakır ve seruloplazmin seviyelerini değerlendirir. Seruloplazmin , vücudunuzdaki bakır mineralinin büyük bölümünü depolayan ve taşıyan karaciğerinizde yapılan bir proteindir.

Bakır Fazlalığı, Yan Etkileri ve Etkileşimleri

Bakır optimal sağlık için gerekli olsa da, günlük olarak sadece küçük bir miktar tüketmek gerekir.

Çok fazla tüketmek, bir metal zehirlenmesi türü olan bakır toksisitesine neden olabilir.

Bakırın toksisitesinin, aşağıdakiler dahil, tatsız ve potansiyel olarak ölümcül yan etkileri olabilir. _(15,17)
• Mide bulantısı
• Kusma (yemek veya kan)
• İshal
• Karın ağrısı
• Siyah, “katranlı” tabureler
• Baş ağrısı
• Zorluk nefes
• Düzensiz bir kalp atışı
• Düşük kan basıncı
• Koma
• Sarı cilt (sarılık)
• Böbrek hasarı
• Karaciğer hasarı
Düzenli bir beslenme alışkanlığında toksik miktarda bakır tüketilmesi çok nadirdir. Ancak, kontamine yiyecek ve suya maruz kalırsanız ya da yüksek miktarda bakır içeren bir ortamda çalışıyorsanız, risklerle karşılaşabilirsiniz. _(15,16)

Önerilen Günlük Bakır Dozu

* Food and Nutrition Board, Institute of Medicine, National Academies göre yetişkinlerde önerilen günlük Bakır minerali alım değeri 900 mcg olarak belirlenmiştir.

** T.C. Tarım,Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı‘na göre yetişkinler için Bakır minerali günlük referans alım değeri 1 mg olarak belirlenmiştir.

Sonuç

Bakır sizi sağlıklı tutmak için önemli bir role sahiptir. Çoğu insan sağlıklı beslenerek yeterli miktarda bakırdan faydalanabilir.

Crohn hastalığı veya gastrik bypass ameliyatı gibi bazı durumlar sizi bu mineralin eksikliğine daha yatkın hale getirebilir.

Vücutta yeterince bakır bulunmaması, vücutta çok fazla bulunmasından daha yaygındır. Toksisitesi, karaciğer hasarı veya kalp ve böbrek yetmezliği de dahil olmak üzere birçok soruna neden olabilir.

Bakırı yeterince aldığınızdan emin olun. Eksikliği veya toksisite semptomlarını fark ederseniz doktorunuzla konuşun

Imucore24, içeriğinde (10ml’sinde) 0,5 mg Bakır desteği ile günlük ihtiyacınızın % 50 sini karşılayarak, beslenme programınıza güçlü bir katkıda bulunur. (**)

Kanıta dayalı 17 ayrı kaynaktan derlenmiştir.

1. J Trace Elem Med Biol. 2016 May / Dietary copper and human health: Current evidence and unresolved issues. / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27049134
2. Journal of Clinical Toxicology / Copper and Zinc, Biological Role and Significance of Copper/Zinc Imbalance / https://www.omicsonline.org/copper-and-zinc-biological-role-and-significance-of-copper-zincimbalance-2161-0495.S3-001.php?aid=3055
3. Cell biology: Scientists fill in a piece of the copper transport puzzle / https://www.sciencedaily.com/releases/2018/02/180214150212.htm
4. Med Res Rev. 2010 Jul / Copper in diseases and treatments, and copper-based anticancer strategies. / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19626597
5. Front Aging Neurosci. 2014,6 / Copper: from neurotransmission to neuroproteostasis / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4080678/
6. Copper / https://lpi.oregonstate.edu/mic/minerals/copper
7. Copper helps brain function — could tweaking circuits make us smarter? / https://source.wustl.edu/2006/09/copper-helps-brain-function-could-tweaking-circuits-make-us-smarter/
8. Clin Cases Miner Bone Metab. 2016 Sep-Dec / Microelements for bone boost: the last but not the least / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5318168/#b60-181-185
9. Biol Trace Elem Res. 2014 Jun / Thyroid function and serum copper, selenium, and zinc in general U.S. population. / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24789479
10. Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol. 2014 / Mechanistic and regulatory aspects of intestinal iron absorption / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4137115/
11. Biol Trace Elem Res. 2012 Apr / Serum iron, zinc, and copper concentration in premature graying of hair. / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21979243
12. Nutr Rev. 2010 Mar / Metabolic crossroads of iron and copper / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3690345/
13. Am J Clin Nutr. 1998 May / Essentiality of copper in humans. / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9587135
14. The perfect storm: copper deficiency presenting as progressive peripheral neuropathy / https://www.ajemjournal.com/article/S0735-6757(15)00501-X/abstract
15. Biometals. 2014 Aug / The many "faces" of copper in medicine and treatment. / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24748564
16. Toxicology. 2003 Jul 15 / Copper toxicity, oxidative stress, and antioxidant nutrients. / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12821289
17. Copper in Drinking Water. / https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK225400/